Regionalizm w Hiszpanii

Kwestia regionalna odgrywa ważną rolę w życiu politycznym Hiszpanii. Hiszpańskie doświadczenia z autonomią regionalną w ostatnich 30-35 latach miały duży wpływ na stosunek do regionalizmów w wielu krajach Europy. W tym okresie doświadczenie to oceniano pozytywnie. Ostatnio jednak pojawiły się wątpliwości dotyczące wpływu autonomii regionalnych na funkcjonowanie gospodarki i na jedność państwa. Artykuł składa się z dwu zasadniczych części – rysu historycznego oraz przeglądu wybranych regionalizmów i regionów. W części pierwszej omawiane są historyczne czynniki kształtowania regionalizmów w Hiszpanii. Wskazuje się na proces formowania się państwowości hiszpańskiej podczas rekonkwisty z wielu organizmów państwowych i powstanie Hiszpanii jako federacji Kastylii i Aragonii oraz na późniejsze napięcia między siłami dążącymi do centralizacji władzy państwowej i kastylianizacji kultury i języka a siłami dążący do zachowania odrębności politycznej i kulturowej regionów peryferyjnych – jako na główne źródło współczesnych regionalizmów w Hiszpanii. W części drugiej bliżej przedstawiono te regiony Hiszpanii, gdzie ruchy regionalne są istotnym czynnikiem politycznym. Są to, kolejno: Katalonia (w tym ruch pankataloński obejmujący tzw. Kraje Katalońskie), Baleary, Kraj Walencji, Kraj Basków, Nawarra, Galicja, Asturia, Andaluzja i Wyspy Kanaryjskie. W opisie każdego z regionalizmów zwraca się uwagę na czynniki tworzące dany regionalizm (obiektywne uwarunkowania regionalizmu) oraz na siłę, cele i podmioty (aktorów) regionalizmu. Najsilniejszy regionalizm występuje w Katalonii i Kraju Basków. W Katalonii wynika on z historii – pamięci o państwowości katalońskiej, jej utracie i degradacji języka katalońskiego. Na to nakładają się uwarunkowania ekonomiczne i kulturowe – wysoki poziom rozwoju oraz przeświadczenie o kulturowej wyższości i wyzysku regionu. Głównymi podmiotami regionalizmu są władze regionu i regionalne partie polityczne, a celami jest maksymalizacja autonomii politycznej, z niepodległością włącznie, ekonomicznej i kulturowej – uczynienie katalońskiego głównym (jedynym) językiem regionu. W Kraju Basków źródłem poczucia odrębności są czynniki historyczne – dawne przywileje regionu oraz kulturowe – w tym istnienie języka baskijskiego. Ruch baskijski jest bardzo niejednolity jeśli chodzi o cele i struktury organizacyjne – od akceptacji obecnej autonomii po pełną niepodległość i włączenie sąsiednich obszarów Hiszpanii i Francji.