Nowe spojrzenie na powstawanie i rozpowszechnianie wiedzy naukowej: badanie retrakcji preprintów
Preprinty to artykuły naukowe udostępniane publicznie online przed przejściem recenzji w czasopiśmie. W ostatnich latach stały się one kluczowym elementem w komunikacji naukowej, zwłaszcza podczas pandemii COVID-19. Zaletą udostępniania preprintów jest szybsze rozpowszechnianie wyników badań niż w przypadku długiego procesu publikacyjnego w czasopiśmie naukowym. Wadą jest jednak brak formalnego procesu recenzyjnego, co oznacza, że preprinty mogą zawierać błędy.
Jednym z istotnych wyzwań w komunikacji naukowej jest utrzymanie rzetelności dorobku naukowego. W recenzowanych czasopismach odbywa się to poprzez retrakcję, czyli formalne wycofanie opublikowanych już artykułów zawierających błędne wyniki i umieszczenie komunikatu o powodach retrakcji. Podczas gdy proces retrakcji artykułów w czasopismach jest znany i przebadany, retrakcjom preprintów do tej pory nie poświęcano uwagi. Celem projektu jest wypełnienie tej luki poprzez zbadanie praktyki wycofywania preprintów.
W projekcie zbierzemy dane na temat ponad 7000 preprintów wycofanych z repozytorium arXiv, w tym teksty komunikatów towarzyszących wycofaniu preprintu i szczegółowe informacje o artykule. Teksty komunikatów o retrakcji przeanalizujemy ilościowo, co pozwoli nam określić najczęstsze deklarowane powody wycofywania preprintów. Najciekawszym wybranym przypadkom retrakcji przyjrzymy się bliżej za pomocą analizy jakościowej. Sprawdzimy też, czy istnieją statystyczne różnice w powodach retrakcji pomiędzy różnymi dyscyplinami naukowymi. Ponadto porównamy powody retrakcji preprintów z powodami wycofania artykułów z czasopism, aby zidentyfikować unikalne wyzwania związane z etapem publikacji preprintów.
Projekt wnosi wkład w badania naukoznawcze nad komunikacją naukową i etyką badawczą. Wyniki badań mogą się przyczynić do opracowania wytycznych dotyczących poprawy przejrzystości procesu wycofywania preprintów. Poprawi to zarazem utrzymanie rzetelności dorobku naukowego, zwiększając jego wiarygodność i zapewniając, że zarówno społeczność naukowa, jak i opinia publiczna mogą mieć do niego większe zaufanie.
